37

تصویری کوروش، آنهم با ستاره پنج‌پر فاقد هرگونه سند و مدرک تاریخی و باستان‌شناختی است.

از کتاب: سخنان نغزی از پرچمن
31 August 2025

چهره نیم رخ مردی با ریش، تاج مانند با خطوط موازی و یک ستاره پنج پر روی گوش، توسط هنرمند معاصر ایرانی علی رضا رزم آرا (AR) در دهه ۱۳۵۰ خورشیدی (دهه ۱۹۷۰ میلادی) ترسیم شده است.

بخصوص که. هیچ سنگ نگاره، مجسمه یا سکه ئی که از دوران هخامنشیان بدست آمده باشد و در آن مشخصاً چهره کوروش حک شده باشد، کشف نشده است و وجود ندارد. تنها تصویری که بعضی ها گمان می برند ممکن است چهره کوروش باشد، یک نقش برجسته در پاسارگاد است که آن هم هویت آن مشخص نیست (احتمالآ یک آپکالو آش ری و بابلی است).

بنابراین، چهره کوروش نزد باستان شناسان ناشناخته است و تصویرهای مدرن، همه تخیلی و هنری استند.

اما ستارهٔ پنج پَر یا "پنتاگرام"، که در این تصویر بر روی بخش گوش یا تاج کوروش است، هیچ سابقه ئی در نمادهای اختصاصی هخامنشیان برای شخص کوروش ندارد. ولی این نماد در طول تأریخ، در تمدنهای گوناگون (بین النهرین، یونان، و حتی بعدها در اسلام و غرب مدرن) کاربرد داشته است، اما هیچ منبع باستان شناختی موثقی وجود ندارد که نشان دهد کوروش چنین نمادی داشته یا استفاده کرده باشد.

اما دلیل مشهور شدن این تصویر در اینست، که در دوران پهلوی دوم و بویژه در دهه ۱۳۵۰ خورشیدی)، هم زمان با پروژههای هویت سازی ملی گرایانه و جشنهای ۲۵۰۰ سالهٔ باصطلاح شاهنشاهی، تلاشهای گسترده یی برای بازسازی چهره «کوروش» صورت گرفت. چون تصویر اصیلی از کوروش در دست نبود، هنرمندان معاصر مانند علیرضا رزم آرا یا برخی گرافیستهای وابسته به نهادهای رسمی، چهره ئی "مثبت، نجیب و قهرمانانه" بر اساس تخیل شخصی و ذوق هنری ساختند. این تصویر نیز از همان دوران، در کتابهای درسی و پوسترها وارد فضای عمومی شد.

اما از نگاه کار شناسی، تا حال هیچ یک از باستان شناسان غربی یا شرقی (از جمله: پیر بریان، امیل بوسه، ریچارد فرای، مری بویس و دیگران) چهره یی برای کوروش معرفی نکرده اند.

تنها منابعی که تصویر کوروش را با چهره انسانی نمایش داده اند، منابع معاصر  در ایران کنونی و با رویکرد ایدئولوژیک " به هدف تأریخ سازی و هویت سازی" استند، نه منابع علمی معتبر.