غلاف طلایی دشنه از گنجینهٔ باختر (طلا‌تپه)

این غلاف طلائی، یکی از آثار بی نظیر گنجینهٔ باختر (تپهٔ طلا)، متعلق به قرن نخست میلادی (ربع دوم قرن اول میلادی)، از گور شماره چهارم (Tomb IV) در محوطهٔ باستانی طلا تپه، واقع در ولایت جوزجان افغانستان، به دست آمده است. این غلاف که برای سه خنجر طراحی شده، از جنس برنز زراندود و با تزئیناتی از سنگهای قیمتی، به ویژه نگینهای فیروزه و نقشهای برجستهٔ نمادین، ساخته شده است.

یکی از برجسته ترین ویژگیهای تزئینی این غلاف، کاربرد مکرر نماد صلیب شکسته یا «سَواستیکا» (卐) است؛ نمادی که در فرهنگهای باستانی آسیای مرکزی چون سرزمین آریانا  و جنوب آسیا، جایگاه مقدس و آئینی داشته است.

بر اساس یافتههای باستان شناسی سالهای ۱۹۷۸ تا ۱۹۷۹ میلادی، در این آرامگاه مردی جنگجو و اشراف زاده، با لباسهای فاخر و محلی دفن بوده است. برخی پژوهشگران او را با شخصیت تأریخی «هیرایوس» ، احتمالاً یکی از حاکمان باختری -یونانی و نخستین حاکم سلسله کوشانی مرتبط می دانند که در سرزمین آریانا در آغاز سدهٔ نخست میلادی می زیسته است.

 همانطوری که مبرهن است، واژهٔ سواستیکا (Swastika)، از زبان سنسکریت گرفته شده و به صورت مرکب از سه بخش «Su + Asti + Ka» تحلیل می شود،که Su به معنای «خوب» یا «نیک، Asti به معنای «است» یا «بودن» و  Ka پسوند فاعلی " کننده فعل" میباشد.

بنابراین، واژهٔ سواستیکا را می توان به معنای «آنچه نیک بودن را دارد» یا «نیک بخش» تفسیر کرد. در آئین ودائی و فرهنگهای باستانی هندواروپائی، این نماد با خورشید (ایزد سوریا)، نیروی زنده گی، بخت نیک، حرکت کیهانی و نظم آسمانی پیوند داشته است. کاربرد آن در سراسر اوراسیا، به ویژه در فرهنگهای آریائی، سکائی، هندوئی، بودائی و حتی تمدنهای پیشاکولومبی قارهٔ آمریکا دیده می شود.

این اثر تأریخی ارزشمند، همراه با سایر آثار  زرین گنجینهٔ باختر، امروزه در موزیم ملی افغانستان (کابل) نگهداری می شود و نمادی از غنای هنری و پیوندهای فرهنگی آریانای کهن با جهان باستان است.