سکه نیزک طرخان هفتالی (Nezak Tarkan Coin) – سده ششم میلادی

سکهٔ منسوب به نیزک طرخان، یکی از حاکمان دودمان هفتالیان (هپتالیان) در خراسان بزرگ، متعلق نیمه اول سده ششم میلادی (حدود ۵۱۵ تا ۵۶۰ میلادی) است. این سکه مسی دارای وزن ۳٫۳۹ گرم و قطر ۲۵٫۶۸ میلی متر است و از نظر سبک و نمادپردازی، ویژگیهای خاص عهد هفتالیان، ضرب شده است.

در رخ این سکه، تصویر نیم تنه شاه نیزک دیده  می شود، که به صورت نیم رخ (معمولاً رو به راست) طراحی شده است. این چهره با تاجی بلند و نمادین آراسته شده که در بالای آن سر یک گاو (نماد قدرت زمینی و فرمانروائی) حکاکی شده و اطراف آن را خط نقطه چین تزئینی احاطه کرده است. این ویژگی ها به صورت نمادین یادآور قدرت ایزدگونه فرمانروا در آئینهای محلی و سنت شاهی آریائی اند.

در پشت سکه، نقش یک آتشدان (آتوران) دیده می شود، 

 این آتشدان در میان دو پاسدار شعله ایستاده قرار دارد؛ محافظان یا روحانیون، به صورت ایستاده در دو سوی آتشدان طراحی شده اند. کل صحنه با نقوش نقطه ئی احاطه شده که احتمالاً نمایانگر فضای مقدس و کیهانی پیرامون آتش مقدس است. این تصویر، نشان از استمرار یا اقتباس از آئین زرتشتی در  سرزمین آریانا، حتی پس از افول  آئین زرتشتی دارد.

نام نیزک طرخان (Nezak Tarkan) در برخی منابع تأریخی، به ویژه روایات متأخر اسلامی، به عنوان یکی از شخصیتهای مرتبط با قتل یزدگرد سوم، واپسین پادشاه ساسانی در عراق عرب و عراق عجم " پارس" ، یاد شده است. بنابر روایت مشهور، یزدگرد سوم پس از شکست از اعراب مسلمان و فرار از پایتختش مداین (در عراق امروزی) به سوی پارس (عراق عجم) و سپس به سرزمین خراسان (آریانا)، از حاکمان محلی درخواست پناه کرده بود.

در این میان، ماهویه سوری (والی مرو) که برخی منابع او

را از نواحی غور یا بلخ می دانند، یزدگرد را از پیشروی بازداشت. بنابر روایت طبری و دیگر تأریخ نگاران اسلامی، در  جریان دیدار یزدگرد با یکی از حاکمان آریانا  به نام نیزک طرخان (که احتمالاً همان فرمانروای منطقه بلخ یا طخارستان بوده)، بین آنان اختلاف افتاد، و یزدگرد در نهایت توسط او یا به تحریک او به قتل رسید. این واقعه معمولاً به سال ۶۵۱ میلادی / ۳۱ هجری قمری نسبت داده می شود و نیزک نماد پایان رسمی سلسله ساسانیان بمرکزیت شهر مداین در عراق امروزی  است.