نخستین شواهد مستند از استفاده رکاب در تاریخ بشر: مهر کوشانی از سرزمین آریانا

یکی از برجسته ترین و کهن ترین آثار هنری جهان که نمایانگر استفاده از رکاب در سوارکاری است، مهری حکاکی شده از دوران امپراتوری کوشانیان می باشد. این اثر منحصر به فرد که حدوداً به اوایل سدهٔ دوم میلادی (حدود ۱۰۰ میلادی) برمی گردد، از سنگ نیمه قیمتی کارنلیان (carnelian) ساخته شده و تصویری از یک سوارکار را به نمایش می گذارد که از رکاب قلاب مانند (Loop stirrups) برای نگه داشت پاهای خود استفاده کرده است.

این مهر که به احتمال زیاد به دورهٔ کانیشکا یکم (Kanishka I)، بزرگ ترین فرمانروای کوشانی تعلق دارد، نه تنها شاهدی بر پیشرفت نظامی و فناورانه کوشانیان در هنر جنگ و سوارکاری است، بلکه از لحاظ باستان شناسی نیز نخستین سند تصویری معتبر جهانی از کاربرد رکاب در زین سوارکاری به شمار می رود.

البته اختراع رکاب، یکی از پیشرفتهای انقلابی در تأریخ جنگاوری و جابه جائی در جهان باستان بود؛ چراکه ثبات و قدرت مانور سوارکار را در میدان نبرد به طور چشمگیری افزایش می داد. شواهد باستان شناسی معمولاً ظهور رکاب را به چین نسبت می دهند، اما این اثر کوشانی، که اکنون در موزیم بریتانیا (British Museum) در لندن نگهداری می شود، پیش گامانه ترین نمونهٔ شناخته شده در سطح جهانی از کاربرد آن به شمار می آید.

منابع مستند و پژوهشی:

1. British Museum Collections Online, Accession No. 1841,1210.2

https://www.britishmuseum.org

2. C. Harper, The Horse in History, Dover Publications, 2007.

3. David Nicolle, Attila and the Nomad Hordes, Osprey Publishing, 1990.

4. J. P. Mallory & D. Q. Adams, The Oxford Introduction to Proto-Indo-European and the Proto-Indo-European World, Oxford University Press, 2006.

5. مقاله: "Early Use of Stirrups in Central Asia"، منتشر شده در Journal of World Archaeology, Vol. 12, No. 3 (1980s).