مُهر سنگی با تصویر الهه ایشتار سوار بر شیر و پادشاه نیایش‌گر!

 مهر استوانه شکلی که در ذیل تصویر آنرا می بینید،

از سنگ کلسیدونی آبی رنگ (Chalcedony) ساخته شده و ارتفاع آن ۲۹ میلی متر است. این اثر متعلق به دوران میانهٔ هزاره نخست پیش از میلاد بوده و به احتمال زیاد در کارگاههای هنری حاشیه دریای سیاه ساخته شده است.

بر روی این مهر، صحنه ئی برجسته نقش شده که الهه ئی با هاله ئی از پرتوهای نور (نمادی رایج در اساطیر میان رودان) بر پشت شیری ایستاده و در برابر وی، پادشاه یا نیایش گری با حالتی ستایش گر قرار دارد.

 به باور بسیاری از آشورشناس ها و پژوهشگران، از جمله خانم آمیلی کورت (Amelie Kuhrt)، این تصویر بازنمائی الهۀ بین النهرینی ایشتار (Inanna/Ishtar) است که به ویژه در هنر آشوری با نماد شیر و هاله نور معرفی می شده است. وی محل نگهداری این اثر را موزیم آرمیتاژ (Hermitage Museum) شهر سنت پترزبورگ، بخش شرق باستان، تالار سکاها و یونان معرفی کرده است.

این مهر در منطقهٔ آناپا (Anapa)، واقع در ساحل شرقی دریای سیاه (در استان کراسنودار روسیه کنونی) در یک آرامگاه باستانی کشف شده است.

با این حال، بر اساس نظر پروفسور سیمو پارپولا (Simo Parpola)، متخصص برجسته آشورشناس، امکان دارد این تصویر، الهه آریائی آناهیتا یا حتی الهه هندی دورگا را در حال ظهور بر شیر به شاه نشان دهد. او احتمال داده که این اثر توسط هنرمند یونانی در حاشیهٔ دریای سیاه ساخته شده باشد، که احتمالاً در دوره تعاملاءت فرهنگی آریانا، هند، آشور و یونان، بازتاب دهنده پیوندها و هم پوشانیهای دینی و هنری این تمدن ها بوده است.

از نظر سبک هنری، سنت نقش نگاری الهه ئی با هاله نور بر شیر، سابقه کهن در هنر آشور دارد؛ چنانکه تصویر ایشتار در هنر آشوری اغلب با چنین ویژگی هائی همراه بوده است. ویژگی برجسته این مهر در همین تلفیق عناصر فرهنگی و اسطوره ئی است؛ چراکه نمایش هاله نور که از نمادهای خاص خدایان میان رودان است، در اینجا با سنت یونانی و حتی شاید شرقی (هندی یا آریائی) ترکیب شده است.

همچنان قابل یاد آوریست، که الهه آناهیتا (Anāhitā / Anāhit / Anāhīd)، ایزدبانوی آب ها، پاکی، باروری و جنگ در دین اهالی سرزمین آریانا  پیشا-زرتشتی و سپس زرتشتی، به احتمال بسیار قوی، نخستین بار در  سرزمین آریانا، به ویژه در بلخ (Bactria) و نواحی آریانا مورد پرستش قرار گرفت. نام او به صورت "Arədvī Sūrā Anāhitā" در اوستا کتاب منسوب به زرتشت که در بلخ  و در حضور گشتاسپ کیانی دینش را آشکار ساخته، آمده و با رودخانه اساطیری "اردوی" (Arədvī) پیوند دارد، که تصور می رفت سرچشمه همه آبهای زمین است.

کهن ترین ذکر مستند از این ایزدبانو در بخشهای یَسنه (Yasna) و یَشت های" آبان یشت - یشت پنجم " اوستا آمده است.

منابع:

Amelie Kuhrt, The Ancient Near East c. 3000-330 BC, Volume 2, Routledge, 1995.

Simo Parpola, Assyrian Prophecies, State Archives of Assyria, Helsinki, 1997.

The State Hermitage Museum, St. Petersburg – Eastern Antiquities Collection.

Porada, Edith. Mesopotamian Art in Cylinder Seals, Princeton University Press, 1947.