مستعمره چیست؟

مستعمره سرزمینی است که اداره و حاکمیت آن در اختیار یک قدرت خارجی قرار میگیرد. در چنین وضعیتی، بالاترین مقام سیاسی معمولاً نماینده ئی منصوب از سوی استعمارگر است. اقتصاد آن کشور به منابع و نیازهای استعمارگر گره میخورد، منابع طبیعی و تولیداتش عمدتاً به خارج انتقال مییابد و مردم بومی از بهره مندی عادلانه محروم میشوند. در عرصه فرهنگی و اجتماعی، زبان و ارزشهای استعمارگر تحمیل شده و هویت بومی تضعیف میگردد. از نظر حقوقی، تبعیض آشکار میان استعمارگران و مردم بومی جریان دارد. در نهایت، سلطه نظامی و امنیتی استعمارگر با هدف حفظ قدرت و سرکوب هرگونه مقاومت برقرار میشود.

ممیزات و مشخصات یک کشور مستعمره:

• نائب السلطنه: (Governor / Viceroy) یا نماینده گان ویژه استعمارگر بعنوان بالاترین مقام در مستعمره گماشته میشوند.
• سیاست: اداره و تصمیمگیری های کلان توسط دولت استعمارگر انجام میشود.
• اقتصاد: منابع طبیعی، محصولات و نیروی کار کشور مستعمره عمدتاً در خدمت منافع استعمارگر قرار میگیرد.
• منابع: استخراج معادن و محصولات زراعتی برای صادرات به کشور استعمارگر استفاده میشود.
• ارزشهای فرهنگی و اجتماعی: تلاش برای تحمیل زبان، دین یا فرهنگ استعمارگر؛ همزمان تضعیف یا حاشیه راندن هویت بومی.
• َحقوق مدنی: مردم بومی از حقوق مساوی با استعمارگران برخوردار نیستند و معمولاً تبعیض حقوقی و اجتماعی وجود دارد.
• قیود نظامی و امنیتی: حضور نیروهای نظامی استعمارگر یا ایجاد نیروهای وابسته برای حفظ سلطۀ آنان.

اصطلاحات معادل مستعمره در فرهنگ سیاسی منطقهٔ ما مستملکه و محروسه اند.  اصطلاح «مستملکه» معمول در دولتهای عثمانی/مغولی و اصطلاح محروسه مروج در دولتهای صفوی/قاجاری به قلمروهای همجوار این کشورها اطلاق میشد که عمدتاً از راه تحصیل باج و خراج مالیات حکومتهای مرکزی استثمار میشدند. از این لحاظ مستملکات و محروسات از مستعمرات نوع اروپائی چندان تفاوت نداشتند.