37

تصویر بازسازی‌شده و زیورات طلاییِ متعلق به صاحب آرامگاه شماره (۲) در محوطهٔ باستانی طلا تپه – از مجموعهٔ گنجینهٔ باختر

از کتاب: سخنان نغزی از پرچمن
01 September 2025

در این تصویر، نوعیت، کمیت و کاربرد زیورات طلائی متعلق به بانوئی اشرافی، احتمالاً یک شاهزاده خانم کوشانی حدوداً چهل ساله، مشاهده می شود. این بانو در آرامگاه شمارهٔ (۲) از محوطهٔ باستانی طلا تپه، واقع در ولایت جوزجان در شمال افغانستان امروزی ( آریانای کهن)، مدفون بوده است.

این گنجینه طی کاوشهای باستان شناسی سالهای ۱۹۷۸ تا ۱۹۸۹ میلادی توسط هیئت مشترک افغانستان و شوروی سابق کشف شد. بیشتر این اشیای زرین، مربوط به اواخر قرن نخست پیش از میلاد و یا اوایل قرن نخست میلادی اند، و بازتاب دهندهٔ آمیختگی زیبائی شناختی هنر یونانی- کوشانی، هند باستان اند.

این مجموعهٔ زرین شامل آثار تأریخی زیر است:

یک گردنبند طلائی با مهرههای گوی مانند.

یک جفت دستبند طلائی منقوش با نقوش جانوری.

یک جفت گوشوارهٔ آویزان طلائی با ساختار پیچیدهٔ هنری و تصویر پادشاه حیوانات.

یک گیرهٔ طلائی به شکل ماهی، که کیوپید (ایزد عشق در اساطیر یونانی) بر آن سوار است.

یک پلاک طلائی مزین به تصویر آفرودیت (الهه زیبائی در اساطیر یونانی).

دو حلقهٔ انگشتر طلائی، که یکی از آن ها نقش آتنا (الهه خرد و جنگ) را بر خود دارد.

ده ها قطعهٔ زرین تزئینی، از جمله پلاک ها، گل میخ ها و دکمههای طلائی، که احتمالاً برای آراستن لباس رسمی و آئینی این بانوی اشرافی به کار می رفته اند.

این آثار در زمرهٔ برجسته ترین نمونههای هنر زرگری عصر کوشانی به شمار می روند و امروزه در موزه ملی افغانستان در کابل نگهداری می شوند. گنجینهٔ طلا تپه، نه تنها نشانگر شکوه فرهنگی و هنری  سرزمین  آریانا در دو هزار سال پیش است، بلکه از نظر تأریخی نیز شاهکاری کم نظیر از پیوند تمدنهای بزرگ در مسیر جاده ابریشم به شمار می آید.